นอนไม่หลับในผู้สูงอายุ

     ผู้สูงอายุมักมีปัญหาเรื่องนอนไม่ค่อยหลับ สาเหตุของการนอนไม่หลับอาจเกิดจากหลายสาเหตุ เหตุหลัก คือ ร่างกายมีการเปลี่ยนแปลงตามธรรมชาติ ทำให้หลับตื้นขึ้น หลับไม่สนิทเหมือนวัยหนุ่มสาว ทำให้บางครั้งคิดว่านอนไม่หลับ ทั้ง ๆ ที่หลับ แต่หลับตื้น ๆ ตื่นง่าย นอกจากนั้นความต้องการของร่างกายที่ต้องการหลับยาว ๆ อาจลดลง ลองสังเกตดูว่ามี อาการง่วงนอนในตอนกลางวันหรือไม่ ถ้าไม่มีก็น่าจะหลับได้เพียงพอ อีกอย่างหนึ่งที่พบได้ คือ การที่ผู้สูงอายุมักง่วง และเข้านอนเร็วกว่าปกติ เช่น เข้านอนเวลาสองทุ่ม (20.00 น.) และตื่นเร็วกว่าปกติ เช่น ตื่นตอนตี 2 ตี 3 แล้วไม่หลับอีก

     นอกจากนี้ยังมีสาเหตุมาจากความเครียด คิดกังวลมาก หรือมีอาการซึมเศร้าเบื่อหน่าย อาจทำให้นอนไม่หลับได้เช่นกัน  รวมถึงอาจมีความเจ็บป่วยของร่างกายทำให้ต้องตื่นขึ้นมาในตอนดึกแล้วหลับต่อได้ยาก เช่น มีต่อมลูกหมากโตหรือเป็นโรคเบาหวาน ต้องตื่นมาปัสสาวะหลายครั้ง จึงทำให้นอนไม่หลับ บางคนมีอาการปวดข้อ ปวดกระดูก เป็นตะคริว ทำให้ต้องตื่นมาตอนดึก เป็นต้น  ตลอดจนบางครั้งอาจเกิดจากยาบางชนิดที่รับประทานส่งผลให้นอนไม่หลับได้ เช่น  รับประทานยาแก้คัดจมูก ยาขยายหลอดลม เป็นต้น

            อีกสาเหตุที่สำคัญ คือ การที่นอนพักผ่อนมากเกินไปในตอนกลางวัน หรือรับประทาน ชา กาแฟมาก ก็อาจเป็นสาเหตุที่ทำให้นอนไม่หลับได้เช่นกัน

            สำหรับผู้สูงอายุที่นอนไม่หลับ แต่ต้องการรับประทานยานอนหลับช่วยในการนอน ก่อนจะรับประทานยานอนหลับ ลองปฏิบัติตัวตามคำแนะนำเหล่านี้ก่อน คือ  
            - อย่าเข้านอนเร็วเกินไป กำหนดเวลาเข้านอนและตื่นนอนที่แน่นอน  
            - ออกกำลังกายที่เหมาะสมในระหว่างวัน หลีกเลี่ยงออกกำลังกายหักโหมในช่วงเย็น
            - จัดสภาพแวดล้อมและอุณหภูมิของห้องให้พอเหมาะ ไม่มีเสียงดังรบกวน ไม่มีแสงจ้าในช่วงที่นอน
            - ไม่ควรเข้านอนในขณะที่กำลังหิว อาจดื่มนมอุ่น ๆ หรือรับประทานของว่าง
            - อย่ารับประทานอาหารอิ่มเกินไปก่อนนอน หลีกเลี่ยงชา กาแฟ หรือเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ ในช่วงอาหารมื้อเย็น  และอย่าดื่มน้ำมากก่อนนอนเพราะจะทำให้ต้องตื่นมาปัสสาวะบ่อยขึ้น
            - ควรหากิจกรรมอื่นทำที่ทำให้ง่วงหลับได้ ไม่ควรอ่านหนังสือ หรือดูโทรทัศน์บนเตียงนอน โดยใช้เตียงสำหรับการนอนหลับเท่านั้น อาจเปิดเพลงเบาๆ หรือนวดเพื่อผ่อนคลายก่อนนอน
            - หลีกเลี่ยงการงีบหลับในเวลากลางวัน ออกรับแสงแดดระหว่างวันและในช่วงเย็น รวมถึงหลีกเลี่ยงการอยู่ในห้องมืด ๆ ระหว่างวัน เข้านอนเมื่อมีอาการง่วง หากยังไม่ง่วงไม่ควรอยู่บนเตียง
หากปฏิบัติตามนี้แล้วไม่ได้ผลแล้วจึงค่อยปรึกษาแพทย์

ที่มา รศ.นพ.วีรศักดิ์  เมืองไพศาล ภาควิชาเวชศาสตร์ป้องกันและสังคม คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล